Voor de totstandkoming van deze Nota van Uitgangspunten is met een heleboel mensen gesproken. Van ambtenaren, raadsleden en het college tot externe kennispartners. Daarnaast is door betrokken inwoners meegedacht via een enquête. En is er een beleidsanalyse en een trendanalyse uitgevoerd. Hieronder geven we een globaal overzicht van de uitkomsten van alles wat we gedaan hebben. Achtereenvolgens komen aan bod:

1. Beleidsanalyse
2. Bijeenkomsten interne- en externe experts
3. Gesprekken met gemeenteraad en college van B&W
4. Advertentie, website & enquête onder inwoners
5. Trendanalyse

1. Beleidsanalyse
In de Omgevingswet wordt een groot aantal zaken vastgelegd, maar de wet biedt ook ruimte voor provincies, waterschappen en gemeenten om regionaal en lokaal maatwerk toe te passen. Wat betekent dit voor de gemeente Borger-Odoorn? Wat mag de gemeente straks zelf beslissen en wat worden de rollen van de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders daarin? Dit vraagt een goed zicht op het eigen beleid maar ook op beleid van andere overheden, hiervoor zijn twee acties gepleegd.

Door Antea is een ‘beleidswaardengenerator’ opgesteld.
In de beleidswaardengenerator zijn relevante onderdelen uit het beleid (bestemmingsplannen, verordeningen, omgevingswaarden, de provinciale omgevingsverordening en de waterschapsverordening) verwerkt. De beleidswaardengenerator geeft bij het opstellen van de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan input voor de – zoals de naam al zegt – beleidswaarden. Ook vormt het de rode draad bij de beleidsverankering in deze Omgevingswet-instrumenten. De beleidswaardengenerator is daarnaast zeer bruikbaar bij harmonisatie van bestaand beleid.

Daarnaast is de beleidsnotitie ‘Beleid en bestuurlijke organisatie’ opgesteld. Deze brengt de speelruimte in kaart - zowel de procesmatige als de inhoudelijke kant – en is het resultaat van de inventarisatiefase van het project ‘Beleid en bestuurlijke organisatie’. In deze beleidsnotitie gaan we dieper in op de afwegings- en bewegingsruimte die de gemeente heeft binnen de nieuwe wet en geven we een beeld van onder meer de absolute regels, de robuuste laag en de ambities van de gemeente, met een doorkijk naar de Omgevingsvisie.

2. Bijeenkomsten interne en externe experts

3. Gesprekken met gemeenteraad en college van B&W

5. Trendanalyse
Nederland is altijd in beweging en de komende decennia zal wellicht meer dan ooit van ons vragen om de bewegingen die voorliggen vorm te geven en te begeleiden. De maatschappelijke opgaven zijn fors en uitdagend. De klimaatadaptatie, de energietransitie, de hervorming van de landbouw naar natuurinclusief en circulair, de druk op de woningmarkt en de gevolgen van de coronacrisis op het vlak van wonen, werken, recreëren en bereikbaarheid/nabijheid zijn daarbij in het oog springend. De gevolgen voor onze levensstijl, ons landschap en de samenleving zullen fors zijn. De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) laat dit in volle omvang zien. Alles vraagt om ruimte en met name het landelijk gebied zal het strijdtoneel worden. Er wordt gewerkt aan gebiedsagenda’s voor de uitwerking en er wordt gedacht over een Nationaal Programma Landelijk gebied.

Onderstaande factsheets beschrijven de bepalende trends voor Borger-Odoorn. Ook zijn ze voorzien van inzicht in de huidige stand van zaken:

Demografische trends hebben direct gevolgen voor de woningmarkt. Daarbij merken we op dat door de ontwikkelingen van het afgelopen jaar met betrekking tot Corona de trends op de woningmarkt moeilijk te voorspellen zijn. Het afgelopen jaar is gebleken dat er andere woningbehoeften ontstaan. Borger-Odoorn lijkt in trek te zijn voor mensen die ruimte om te leven zoeken.

Vergrijzing is al jaren een actueel thema. Maar de komende jaren zal de vergrijzing fors doorzetten. Met alle bekende en onbekende sociale (zorg) en fysieke (wonen) gevolgen van dien. De arbeidsmarkt en het verdienmodel onder onze nationale economie staat onder druk en vragen om nieuwe oplossingen.

Ook in de gemeente Borger-Odoorn is sprake van vergrijzing. Het percentage vijfenzestigplussers is de afgelopen jaren gestegen en zal naar verwachting de komende jaren blijven stijgen. Daar komt bij dat het percentage in verhouding tot de rest van Nederland hoog ligt.

Wat betreft de bevolkingsgroei is in de bevolkingsprognose tot 2035 van het Centraal Bureau voor Statistiek, in tegenstelling tot omliggende gemeenten als Coevorden en Aa en Hunze, geen tot weinig krimp verwacht in de gemeente Borger-Odoorn.

Naast bovenstaande trends zijn er nog een aantal landelijke trends die ook terug te zien zijn in Borger-Odoorn:

• De prijzen van bestaande koopwoningen blijven snel stijgen.
• Er bestaat behoefte aan tussenvormen van wonen en zorg en nieuwe onderscheidende woonvormen, met name voor (jonge) ouderen en voor kleine huishoudens.
• De vraag naar klein wonen neemt toe.
• Verduurzamen van bestaande woningen is belangrijk.
• Een duurzame omgeving wordt daarnaast ook belangrijker.

Bron: CBS, waarstaatjegemeente.nl

Er zijn een aantal economische trends zichtbaar in Nederland, die zeker ook in de gemeente Borger-Odoorn spelen:

• De beroepsbevolking neemt af door vergrijzing.
• De arbeidsmarkt laat een stijgende werkgelegenheid zien. Tegelijk kunnen bedrijven moeilijk goed gekwalificeerd personeel vinden.
• De dienstensector groeit en het opleidingsniveau stijgt: maar er zijn ook 250.000 analfabeten en 1,5 miljoen laaggeletterden in Nederland.
• Daling van het aantal voorzieningen; door schaalvergroting, toegenomen mobiliteit en veranderende consumenten voorkeuren is het aantal voorzieningen in de afgelopen decennia gedaald. Deze trend is voornamelijk te zien in dorpen, en dan met name in dorpen zonder centrumfunctie.
• Borger-Odoorn krijgt als gevolg van demografische ontwikkelingen en veranderend koopgedrag van de consument (internetverkoop) te maken met krimp in deze sector en dus een toename van leegstand van winkels.
• Teruggang in aantal agrarische bedrijven.
• Toename van thuiswerken.
• Het doel van centrumbezoek verandert; de recreatieve rol van de centra neemt toe.
• Door het toevoegen van belevingsaspecten verandert de rol van ondernemers en/of winkeliers.
• Vergrijzing betekent: meer vitale ouderen met veel tijd.

Wat betreft digitalisering is internet niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. In 2017 had vrijwel iedereen in Nederland toegang tot internet en deden mensen veel online. Een algemene trend is dat internetgebruik toeneemt en dat technologie en digitalisering een prominentere positie in het dagelijks leven krijgt.

Bron: waarstaatjegemeente.nl

Algemene trends rond mobiliteit in de Nederlandse samenleving zijn:

• flexibelere mobiliteitskeuzes;
• intensivering van de zoektocht naar alternatieve brandstoffen;
• toenemende vraag naar kleine auto’s;
• senioren blijven langer mobiel;
• het Nieuwe Werken beïnvloedt verstedelijking en mobiliteitsgedrag en betalen naar gebruik wordt standaard (deelconcepten).

In niet stedelijke gemeenten, zoals Borger-Odoorn, komen bovengenoemde trends beperkt voor, onder andere vanwege de over het algemeen langere reisafstand en lagere beschikbaarheid van de wijze van vervoer. Toch zullen deze trends ook in Borger-Odoorn spelen, met name in de grotere kernen.

Bron: waarstaatjegemeente.nl

Het klimaatakkoord legt op dat Nederland in 2050 energieneutraal moet zijn. Gemeenten moeten aangeven “hoe”. Voor de kortere termijn betekent dit besparen, zon op dak en (grootschalige) zon- en windparken. Nieuwe toepassingen dienen zich aan (biomassa, buurtbatterijen en waterstof) en vragen inpassing.

De verandering van ons klimaat heeft geleid tot een groot besef dat we duurzamer moeten omgaan met onze aarde en de (fossiele) grondstoffen. Dit leidt tot grote opgaven op het gebied van energie (RES, Warmtevisie), klimaat en water. Deze opgaven landen in hoofdzaak in het landelijke gebied. Daarbij is er veel aandacht voor verduurzaming van de landbouw en de strengere eisen aan het terugdringen van emissies, de voedselveiligheid, dierenwelzijn, biodiversiteit en omgevingskwaliteit.

Dit leidt er toe dat de landbouw onder steeds grotere druk staat. De productiecapaciteit van bedrijven is immens maar zit tegen de grenzen aan of er overheen. Bijvoorbeeld de stikstofproblematiek is een uiting daarvan. Op de huidige voet doorgaan is geen optie. Nieuwe en aangepaste vormen van landbouw zijn gewenst. En het buitengebied gaat een rol spelen in de energietransitie.

Er is steeds meer aandacht voor gezondheid in relatie met de fysieke leefomgeving. De aandacht voor het gedachtegoed van positieve gezondheid groeit. Dit is het concept van gezondheid waarbij niet de afwezigheid van ziekte centraal staat, maar de veerkracht van mensen om met alle uitdagingen van het leven om te gaan en hierin eigen regie te voeren. Het gaat niet alleen om lichamelijke gezondheid, maar veel over een betekenisvol leven.

In het kader hiervan is het belangrijk om ook trends ten aanzien van de kwaliteit van leven (objectief en subjectief) in ogenschouw te nemen. De belangrijkste conclusies van het onderzoek ‘De sociale staat van Nederland 2019’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP):

• De objectieve kwaliteit van leven van Nederlanders neemt niet toe, ondanks de economische opleving.
• Er zijn grote verschillen tussen bevolkingsgroepen in de kwaliteit van leven.
• Er waren in de afgelopen tien jaar ook bevolkingsgroepen en levensterreinen die wel verbetering zagen in de objectieve kwaliteit van leven.
• Het aandeel mensen met een lage levenstevredenheid stijgt. Opvattingen over de samenleving en de politiek hangen beperkt samen met de persoonlijke situatie.
• De vergrijzing, die de komende jaren doorzet, heeft uiteraard invloed op de gezondheidszorg.
• Omdat mensen naar verwachting steeds meer thuiswerken, is ook de kwaliteit van de directe leefomgeving van belang als het gaat om bewegen en afleiding.

Kinderen en oudere ouderen (75+) zijn extra kwetsbaar voor sociale onveiligheid. In een sociaal veilige omgeving kunnen kinderen zich goed ontwikkelen. Vergrijzing vraagt extra inzet op de toegankelijkheid en veiligheid van de openbare ruimte. Landelijk gezien lijkt met name het aantal ongevallen onder fietsers toe te nemen. Een groot deel van deze slachtoffers is 60 jaar of ouder (72% van de verkeersdoden en 50% van de ernstig verkeersgewonden). Bijna een derde van de fietsdoden is zelfs 80 jaar of ouder (LBZ). Doordat de bevolking vergrijst, is er een mogelijkheid dat deze toename zich blijft voortzetten.
De trend in het aantal verkeersdoden onder fietsende kinderen en jongeren (tot 17 jaar) is over de afgelopen tien jaar dalend (LBZ).
Wat betreft externe veiligheid zijn geen opvallende trends te ontdekken. Het externe veiligheidsrisico zal over het algemeen niet toenemen (met uitzondering van plaatselijke ontwikkelingen, waarbij het risico per ontwikkeling afgewogen zal moeten worden).